Przełom roku 2021 i 2022 to czas wielu zmian w przepisach prawa pracy. Zmiany te wywołane będą zarówno koniecznością implementacji przepisów unijnych do prawa krajowego, jak i prawodawstwem krajowym.
Sygnaliści – czyli obowiązek wdrożenia kanału zgłoszenia naruszeń w przedsiębiorstwie.
Na wstępie wypada przypomnieć o chronologicznie najwcześniejszej regulacji, tj. o dyrektywie o sygnalistach i wynikającym z niej obowiązku wdrożenia (najpierw do przepisów prawa krajowego, a następnie zakładowego) rozwiązań tzw. whistleblowingowych. Ukazał się już projekt ustawy implementującej do polskiego systemu zapisy dyrektywy. Zakłada ona przede wszystkim obowiązek stworzenia i wdrożenie systemu zgłaszania nieprawidłowości w przedsiębiorstwie. Szerzej na temat kwestii związanych z „sygnalistami” była już mowa w lipcowym numerze Informacji. Warto jednak zwrócić uwagę, że wprowadzane przez przedsiębiorców – zgodnie z zapisami ww. ustawy – procedury/regulaminy będą stanowiły źródło prawa pracy w rozumieniu art. 9 k.p.. Przypomnieć także należy, że czas na wykonanie wyżej wskazanych obowiązków w tym przedmiocie dla największych podmiotów (zatrudniających co najmniej 250 pracowników) mija już dnia 17 grudnia 2021 r.
Natomiast przedsiębiorcy zatrudniający od 50 do 249 pracowników będą musieli nowy obowiązek spełnić do dnia 17 grudnia 2023 r.
Nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
Duże zmiany zostaną wprowadzone także w systemie ubezpieczeń społecznych. Jedna z nich będzie dotyczyła pozyskiwania przez ZUS informacji o ubezpieczonych. Znowelizowana ustawa przyznaje Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych kilka nowych możliwości kontroli wykorzystania zwolnień lekarskich. Od 1 stycznia 2022 r. ZUS będzie mógł bezpośrednio od ubezpieczonych i płatników składek (czyli zarówno pracowników, jak i przedsiębiorców/pracodawców) pozyskiwać bezpłatnie dane i informacje w zakresie niezbędnym do ustalenia prawa do zasiłków, ich wysokości, podstawy wymiaru oraz do ich wypłat. Wprowadzona w przepis art. 61a ustawy tzw. zasiłkowa regulacja budzi przy tym wątpliwość, czy zasadne jest – oprócz literalnego – także celowościowe interpretowanie tego przepisu. Wykładnia celowościowa wskazuje bowiem, że ZUS może kierować zapytanie o informacje dotyczące tylko tych ubezpieczonych i płatników, których badanie zasadności udzielenia zwolnienia dotyczy, nie zaś wszystkich ubezpieczonych i płatników. Sam przepis takiej dystynkcji jednak nie czyni. Nie jest też wiadome, jak w praktyce przepisy te będzie stosował ZUS.
Nowe regulacje pozwolą także na przekazanie zawiadomienia o terminie wezwania ubezpieczonego na badania do lekarza orzecznika telefonicznie. Dodatkowo, ZUS będzie wysyłał zawiadomienia do ubezpieczonego o terminie badania na adres do doręczeń elektronicznych, wpisany do bazy adresów elektronicznych, a nadto przez operatora wyznaczonego z wykorzystaniem publicznej usługi hybrydowej, jak również za pomocą operatora pocztowego, pracowników ZUS lub innych upoważnionych osób oraz za pośrednictwem pracodawcy. Rozszerzy się zatem liczba możliwych do wykorzystania w procesie kontroli kanałów dostarczania i gromadzenia informacji. Do ich udostępniania będą natomiast zobowiązani – jak już wcześniej wskazano – pracodawcy.
Oprócz powyższych rozwiązań do nowelizacji ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wprowadzono szereg innych, nie mniej istotnych zmian:
- od 1 stycznia 2022 roku skrócony zostanie okres pobierania zasiłku po ustaniu ubezpieczenia (tj. po rozwiązaniu umowy) do 91 dni. Dotychczas taki zasiłek przysługiwał za pełny okres zasiłkowy, tj. 182 dni
- zmianie ulegnie sposób zaliczania okresów niezdolności do pracy do tzw. okresu zasiłkowego. Na podstawie wprowadzonego przepisu wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy (z wyjątkiem ciąży) oraz okresy niezdolności do pracy z przerwami nie dłuższymi niż 60 dni będą wliczane do jednego okresu zasiłkowego. Rodzaj choroby nie będzie mieć przy tym znaczenia. Rozwiązanie to z pewnością ułatwi płatnikom rozliczanie i kontrolę zatrudnionych korzystających z długotrwałych zwolnień lekarskich;
- zasiłek chorobowy za okres pobytu w szpitalu zostanie podwyższony z dotychczasowych 70% do 80% podstawy wymiaru
- w razie śmierci pracodawcy prawa do zasiłku macierzyńskiego oraz do zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego będą przyznawane wszystkim uprawnionym;
- możliwości dokonywania korekt składanych deklaracji zostanie skrócony do 5 lat. Skrócenie okresu uniemożliwi niektórym płatnikom odzyskanie części nadpłaconych składek i wyegzekwowanie korzystnych dla siebie rozstrzygnięć sądowych w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, jeżeli postępowanie w tych sprawach będzie trwało długo. Dotychczas płatnicy mogli dokonywać korekt bezterminowo. Od deklaracji składanych po styczniu 2022 r. po wyczerpaniu pięcioletniego okresu korekty na kontach ubezpieczonych będą mogły być dokonywane wyłącznie na podstawie prawomocnych orzeczeń sądowych.
Dokumenty rozliczeniowe korygujące okresy od stycznia 1999 r. do grudnia 2021 r. ZUS przyjmie wyłącznie do 1 stycznia 2024 r.
Oprócz powyżej omówionych zmian w roku 2022, można spodziewać się, że zostaną uchwalone przepisy dotyczące:
- zrównania wymiaru okresów urlopowych do 26 dni dla wszystkich zatrudnionych (bez konieczności posiadania 10 – letniego stażu pracy);
- przepisów zapewniających wyrównanie wynagrodzeń kobiet i mężczyzn na równorzędnych stanowiskach;
- regulacji dotyczących pracy zdalnej.