Zmiany w sposobie obliczania składki zdrowotnej to jedne z kluczowych regulacji zawartych w ustawie o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw z dnia 29 października 2021 r. (tzw. „Polski Ład”). Zgodnie z wprowadzonymi regulacjami, wysokość składki zdrowotnej ma wynosić 9% podstawy opodatkowania, z zastrzeżeniem odrębności przewidzianych w ustawie.
Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie najistotniejszych zmian w sposobie obliczania składki dla sześciu różnych grup płatników składek na ubezpieczenia społeczne.
- Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą
Obecnie zasady rozliczania składki zdrowotnej są jednolite dla wszystkich grup przedsiębiorców, niezależnie od wybranej przez nich formy opodatkowania – składka zdrowotna wynosi 9% podstawy wymiaru składki, tj. kwoty zadeklarowanej w wysokości nie mniejszej niż minimum ustawowe. W konsekwencji podatnik jest zobowiązany do zapłaty składki zdrowotnej w równej wysokości (aktualnie jest to 381,81 zł).
Od stycznia 2022 r. wysokość składki zdrowotnej będzie uzależniona od formy opodatkowania osoby prowadzącej działalność gospodarczą. Zasady rozliczeń dla poszczególnych form opodatkowania przedstawiają się następująco:
- Wysokość składki zdrowotnej dla podatnika rozliczającego się według skali podatkowej wyniesie 9% podstawy wymiaru składki (dochodu z działalności gospodarczej).
- Wysokość składki zdrowotnej przy opodatkowaniu podatkiem liniowym wyniesie 4,9% podstawy wymiaru składki, jednak nie mniej niż kwota odpowiadająca 9%:
a)minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu 1 stycznia roku składkowego,
w przypadku składki obliczanej od miesięcznej podstawy jej wymiaru (w 2022 r. będzie to kwota wynosząca 270,90 zł),
b)iloczynu liczby miesięcy w roku składkowym i minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w pierwszym dniu tego roku składkowego (liczonego od 1 lutego danego roku do 31 stycznia roku następnego), w przypadku składki obliczanej od rocznej podstawy jej wymiaru (w 2022 roku dla pełnego roku składkowego – kwota 250,80 zł).
3. Wysokość składki zdrowotnej dla podatnika rozliczającego się zryczałtowanym podatkiem dochodowym od dochodów będzie wynosić 60% kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, włącznie
z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, jeżeli przychody osiągnięte z działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy z dnia 20 listopada 1998r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. W zależności od wyboru podstawy opodatkowania wysokość składki zdrowotnej będzie przedstawiać się następująco:
- a) dla miesięcznej podstawy opodatkowania:
– kwotę równą 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli przychody
z działalności osiągnięte od początku roku kalendarzowego, nie przekroczyły kwoty 60.000,00 zł – wówczas, przy założeniu, że przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale 2021 roku wyniesie 6.000,00 zł: miesięczna składka zdrowotna wyniesie 324,00 zł,
– kwotę równą przeciętnemu miesięcznemu wynagrodzeniu, jeżeli przychody z działalności osiągnięte od początku roku kalendarzowego przekroczyły kwotę 60 000 zł, a nie przekroczyły kwoty 300.000,00 zł – wówczas, przy założeniu, że przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale 2021 roku wyniesie 6.000,00 zł: miesięczna składka zdrowotna wyniesie 540,00 zł,
– kwotę równą 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli przychody
z działalności osiągnięte od początku roku kalendarzowego przekroczyły kwotę 300.000,00 zł – wówczas, przy założeniu, że przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale 2021 roku wyniesie 6.000,00 zł: miesięczna składka zdrowotna wyniesie 972,00 zł;
b) dla rocznej podstawy opodatkowania:
– iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty działalności nie przekroczyły w tym okresie kwoty 60.000,00 zł – wówczas przy założeniu, że przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale 2021 roku wyniesie 6.000,00 zł: miesięczna składka zdrowotna wyniesie 3.888,00 zł,
– iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty równej przeciętnemu miesięcznemu wynagrodzeniu, jeżeli osiągnięte przychody z działalności przekroczyły w tym okresie kwotę 60.000,00 zł i nie przekroczyły kwoty 300.000,00 zł- wówczas, przy założeniu, że przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale 2021 roku wyniesie 6.000,00 zł: miesięczna składka zdrowotna wyniesie 6.480,00 zł,
– iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty równej 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli osiągnięte przychody z działalności przekroczyły w tym okresie kwotę 300.000,00 zł – wówczas, przy założeniu, że przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale 2021 roku wyniesie 6.000,00 zł: miesięczna składka zdrowotna wyniesie 11.664,00 zł.
4. Wysokość składki zdrowotnej dla podatnika rozliczającego się w formie karty podatkowej stanowić będzie 9% wymiaru podstawy wymiaru składki stanowiącej kwotę minimalnego wynagrodzenia w danym roku (w 2022 r. wysokość minimalnego wynagrodzenia wyniesie 3.010,00 zł).
Zmiana sposobu rozliczenia składki zdrowotnej to – niestety – nie jedyna zmiana w zakresie tej daniny przewidziana Polskim Ładem. Dotychczas przedsiębiorcy mogli znaczną część zapłaconej składki zdrowotnej odliczyć od podatku, dzięki czemu zobowiązanie z tytułu podatku dochodowego było niższe. Ponoszony był zatem koszt daniny z tytułu ubezpieczenia społecznego, ale większa część tego wydatku zmniejszała podatek dochodowy do zapłaty. Stopa procentowa składki zdrowotnej wynosiła 9% podstawy wymiaru, a odliczeniu podlegało 7,75% podstawy wymiaru tej składki. Realny koszt dla przedsiębiorcy wynosił zatem jedynie 1,25% podstawy wymiaru składki zdrowotnej. W praktyce, w 2021 roku z tytułu składki zdrowotnej płacono 381,81 zł, a od podatku odliczano 328,78 zł, więc koszt rzeczywisty daniny wynosił 53,03 zł. W 2020 roku wysokość składki wynosiła 362,34 zł, a odliczeniu podlegało 312,02 zł, czyli rzeczywisty koszt to 50,32 zł.
Wprowadzony od roku 2022 brak możliwości odliczenia składki zdrowotnej od podatku oznacza, że przedsiębiorca poniesie rzeczywisty koszt daniny w całości, a więc w kwocie zapłaconej składki. Konsekwencją powyższego będzie realny wzrost stawki podatku dla przedsiębiorców.
W celu zminimalizowania skutków zmian w rozliczeniu składki zdrowotnej ustawodawca przewidział przy tym dla podatników rozliczających się według skali podatkowej i osiągających przychody wynoszące od 68.412,00 zł do 133.692,01 zł możliwość skorzystania z preferencji podatkowej, jaką jest tzw. ulga dla klasy średniej. Wysokość ulgi będzie wyliczana na podstawie iloczynu przychodów (w kwocie brutto, tj. przychodów pomniejszonych o koszty prowadzenia działalności gospodarczej z wyłączeniem kosztów składek na ubezpieczenie społeczne) i odpowiedniego wskaźnika.
2. Wspólnicy spółek komandytowych
Nowa zasada rozliczania składki zdrowotnej nie znajdzie zastosowania u wspólników spółek komandytowych, gdyż osoby te nie wykazują w swoich zeznaniach podatkowych dochodów z działalności gospodarczej. Jest to efekt nowelizacji przepisów z 2021 r., w wyniku której spółki komandytowe zostały podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych (CIT). Wypłaty wspólnikom zysku osiągniętego przez spółkę komandytową będącą podatnikiem podatku CIT są traktowane jako przychody kapitałowe, klasyfikowane analogicznie jak dywidendy w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkach akcyjnych. Takie przychody nie zostały zakwalifikowane w Polskim Ładzie jako podstawa wymiaru składki zdrowotnej.
W konsekwencji składka zdrowotna będzie wynosić 9% podstawy wymiaru składek stanowiącej kwotę przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw z IV kwartału roku poprzedniego, ogłaszanego przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Co istotne, wysokość składki zdrowotnej będzie obliczana od 100% przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, a nie od 75%, jak odbywa się to obecnie. Aktualnie przewiduje się, że kwota ta w 2022 r. wyniesie około 5.922,00 zł, zatem składka zdrowotna według nowych zasad wynosiłaby około 533,00 zł miesięcznie.
Te same zasady obliczania składki zdrowotnej będą dotyczyć wspólników jednoosobowych spółek z o.o., wspólników spółek jawnych będących podatnikiem CIT
3. Wspólnicy spółek z ograniczoną odpowiedzialnością
Obowiązek zapłaty składki zdrowotnej obciąża jedynie wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Wspólnicy wieloosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością (z co najmniej 2 wspólnikami) nie mają takiego obowiązku.
4. Członkowie zarządu i prokurenci
Obecnie pełnienie funkcji członka zarządu lub prezesa zarządu nie jest tytułem do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. Powyższe ulegnie zmianie w przypadku wejścia w życie art. 15 ustawy nowelizującej brzmienie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1285, 1292,1559 i 1773). Tytuł ubezpieczenia w takim przypadku stanowi wynagrodzenie pobierane przez osoby powołane do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania. W grupie tej znajdą się przede wszystkim członkowie zarządu i prokurenci, którzy na podstawie aktu powołania nawiązali stosunek organizacyjny ze spółką oraz otrzymują za pełnienie tej funkcji wynagrodzenie.
Powyższe oznacza powstanie obowiązku zapłaty składki zdrowotnej wynoszącej 9% podstawy opodatkowania, którą stanowić będzie wysokość wynagrodzenia powołanego z tytułu powołania.
Co istotne, płatnikiem składek będzie podmiot wypłacający wynagrodzenie, a więc spółka. Jednocześnie składka ta nie będzie mogła być odliczona od podatku dochodowego, co stanowić będzie zwiększenie obciążeń podatkowo – społecznych członków zarządu z 32% do 41%. W przypadku zaś nierezydentów podatkowych korzystających z ryczałtowej stawki podatku (20%), łączne obciążenia wzrosną do około 29% ich wynagrodzenia.
Warto zaznaczyć, że obowiązkowi opłacania składki zdrowotnej podlegać będą wyłącznie osoby pełniące funkcje na podstawie powołania, które otrzymują z tego tytułu wynagrodzenie. Osoby pełniące te funkcje bez wynagrodzenia nie będą objęte obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym.
5. Pracodawca i zleceniodawca
Zmiany w zakresie rozliczania składki zdrowotnej dotyczące umów o pracę oraz umów cywilnoprawnych dotyczą zarówno pracowników i zleceniobiorców jak i pracodawców i zleceniobiorców będących płatnikami składek na ubezpieczenia społeczne. Należy mieć bowiem na względzie, że realny ciężar finansowy związany z tymi zmianami ponoszą Ci drudzy. Do zmian tych należą m.in.:
- podniesienie kwoty wolnej od podatku z 8.000,00 zł do 30.000,00 zł i umożliwienie korzystanie
z niej już w trakcie roku kalendarzowego;
Zgodnie z art. 41 ust. 1c ustawy o PIT zleceniobiorca, chcący skorzystać z możliwości uwzględnienia kwoty wolnej od podatku w trakcie roku kalendarzowego, będzie musiał złożyć pisemny wniosek o niepobieranie zaliczek na podatek dochodowy. Przy czym dokument ten będzie musiał spełniać dwa warunki:
a) roczne dochody nie mogą przekroczyć kwoty 30.000,00 zł,
b)podatnik w tym samym roku kalendarzowym nie może osiągać dochodów z innych źródeł, od których pobierane są zaliczki na podatek z uwzględnieniem kwoty wolnej od podatku (np. z umowy o pracę lub z działalności gospodarczej).
Powyższe oznacza, że podatnik, przed złożeniem ww. wniosku powinien zweryfikować swoje dochody i jeżeli będą one wyższe w danym roku kalendarzowym niż 30.000,00 zł, wówczas nie może wnioskować o niepobieranie zaliczek.
- podniesienie drugiego progu podatkowego z 85.528,00 zł do 120.000,00 zł;
Zleceniodawca będzie miał ustawowy obowiązek obliczania zaliczki na podatek dochodowy według 17% stawki podatku, bez względu na wysokość dochodu uzyskanego przez zleceniobiorcę. Zastosowanie 32% stawki podatku dochodowego będzie możliwe dopiero po złożeniu przez zleceniobiorcę wniosku o jej zastosowanie w trybie art. 41 a ustawy o PIT. Przekroczenia progu powinien zatem pilnować zleceniobiorca i dopiero po złożeniu oświadczenia zleceniodawca rozpoczyna pobieranie zaliczek naliczonych od wyższej stawki. Jeżeli oświadczenie takie nie zostanie złożone lub będzie przekazane w złym momencie, wówczas przekroczenie drugiego progu zostanie rozliczone w zeznaniu rocznym, co zwykle wiąże się z dopłatą.
3) składka zdrowotna nie będzie podlegać odliczeniu od podatku dochodowego;
Obecnie kwota składki opłacanej bezpośrednio przez podatnika zgodnie z przepisami ustawy o NFZ, lub pobrana w roku podatkowym przez płatnika zgodnie z tymi przepisami, podlega odliczeniu od podatku na zasadach określonych w art. 27b ustawy o PIT. Odliczenie realizowane jest już na etapie obliczania zaliczek na podatek. Dotyczy to zarówno zaliczek obliczanych samodzielnie przez podatników, jak i pobieranych przez płatników, np. zakłady pracy, organy rentowe.
Od 2022 r. uchylone zostaną przepisy, które w obecnym stanie prawnym stanowią podstawę odliczenia od podatku składki na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 7,75% podstawy jej wymiaru. Składki te, w konsekwencji, zostaną w całości sfinansowane przez pracownika/zleceniobiorcę (a realne przez pracodawcę/zleceniodawcę).
Ponadto, osoby wykonujące pracę na podstawie stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczego stosunku pracy będą mogły skorzystać z tzw. ulgi dla klasy średniej. Wysokość ulgi jest obliczana na analogicznych zasadach, jak te, które obowiązują podatników rozliczających się według skali podatkowej. Ulga dla tzw. klasy średniej będzie zatem dostępna dla pracowników, którzy uzyskają przychody w wysokości mieszącej się w przedziale od 68.412,00 zł do 133.692,00 zł (odpowiednio miesięcznie – dla celów obliczania miesięcznych zaliczek na podatek – w wysokości od 5.701,00 zł do 11.141,00 zł).